Już ponad 100 lat, czyli trochę o historii naszej siedziby.
Budynek Łowickiego Ośrodka Kultury przy ul. Podrzecznej 20, noszący dawniej nr policyjny 110-112, postawiony został w 1899 r. według projektu Jana Zapolskiego, inżyniera i architekta pow. łowickiego i sochaczewskiego. Gmach wzniesiono na obszernym placu, ciągnącym się od ul. Podrzecznej aż do Bzury, na którym stał niewielki browar „massiv murowany, dachówką kryty”, będący do 1702 r. własnością Marianny Gumowskiej. Kolejnymi właścicielami tej nieruchomości byli m.in. Kapuścińscy, Kalińscy i Helwichowie. W 1865 r. od Karola Hirszowskiego zakupił browar, znany łowicki producent piwa, Gotfryd Adam Reinicke. W trzy lata później całość posesji stała się zabezpieczeniem wiana jego żony – Henrietty Wilhelminy z Bocqetów. Sam browar pozostawał już nieczynny, gdyż cała produkcja wyśmienitego „piwa bawarskiego i porteru” Reinicków odbywała się w pobliskim browarze przy Podrzecznej 16.
Rodzina Reinicków była czynnie zaangażowana w życie społeczne miasta. Gotfryd Adam Reinicke (1837-1895) był członkiem dozoru kościelnego gminy ewangelickiej, radnym miejskim, członkiem komisji kwaterunkowej i współorganizatorem ochotniczej straży ogniowej. Zamiłowanie do pracy społecznej przekazał synowi Henrykowi, cieszącemu się w mieście nieposzlakowaną opinią. Henryk Aleksander Reinicke (1872-1907) piastował funkcję naczelnika straży, był członkiem rady magistrackiej, działał aktywnie w różnych komitetach i stowarzyszeniach, należał do organizatorów życia kulturalnego w mieście. Przypuszczalnie to on właśnie, tuż po śmierci ojca wpłynął na matkę, by na posesji po nieczynnym browarze wystawić budynek z obszerną salą teatralną, w którym miałaby też swą siedzibę resursa miejska.
Koszty wznoszonej przez dwa lata budowli wyniosły ogółem 30 tys. rubli. Klasycyzująca w formie, piętrowa bryła budynku wyróżniała go spośród innych gmachów powstałych na przełomie XIX i XX w. w Łowiczu. Spore wrażenie budziła od frontu, zwieńczona okazałym gzymsem, fasada z trójosiowym ryzalitem pośrodku, w którym umieszczono na piętrze półokrągłe okna przedzielone symetrycznie pilastrami. Oba skrzydła budynku, z rzędami okien na piętrach zdobionych płycinami, kończyły się na parterze wysuniętymi wjazdami bramnymi. Na osi środkowej parteru, znaczonego na całej długości ozdobnym boniowaniem, znajdowało się wejście główne, z sienią przechodnią do sali widowiskowej ze sceną, miejscami na widowni, amfiteatrem i balkonami. Prócz sali ze 182 miejscami siedzącymi i zapleczem sanitarnym, budynek posiadał cztery lokale mieszkalne. Oświetlenie wnętrza teatru zapewniały lampy acetylenowe warszawskiej firmy „Promień”.
Uroczyste rozpoczęcie działalności nowego teatru i resursy w budynku przy ul. Podrzecznej, połączone z przedstawieniem amatorskim oraz „wieczorem tańcującym”, odbyło się 30 grudnia 1899 r. o godz. 19.30. Całą uroczystość poprzedziły staranne przygotowania. W drukarni Karola Rybackiego przygotowano afisze z programem, a także kupony z cenami dla zamawiających bilety na przedstawienie, tańce lub kolację. Inauguracyjne przedstawienie obejmowało: rymowany „Prolog”, komedię jednoaktową Aleksandra Fredry „Pan Benet”, część koncertową oraz krótki obrazek dramatyczny Ludwika Anczyca „Łobzowianie”. W prologu, przygotowanym pod kierunkiem autora – K. Rybackiego, wystąpiły miejscowe damy, przebrane w białe tuniki i symbolizujące dziewięć muz greckich. Wiele wskazuje, iż Rybacki był też pomysłodawcą nazwy „Eos” dla nowo powstałego teatru, wziętej od imienia mitologicznej postaci bogini Jutrzenki.
Sala resursy była największą i najbardziej reprezentacyjną salą w mieście do wybuchu I wojny światowej. Na deskach teatru grywali zarówno amatorzy, jak i zawodowi wykonawcy z różnych stron kraju, chętni do zaprezentowania się przed łowicką publicznością. Działalność teatralną zainaugurowało w „Eosie” zawiązane w 1902 r. miejscowe kółko miłośników sceny. W rok później na scenie teatru przy ul. Podrzecznej zadebiutował chór Łowickiego Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”. Członkowie towarzystwa byli zresztą częstymi organizatorami wieczorów muzycznych, odczytów oraz przedstawień dramatycznych. W łowickim teatrze grywane były współczesne komedie G. Zapolskiej, W. Perzyńskiego i M. Bałuckiego, odbywały się tu również wieczory muzyczno-recytatorskie połączone z prelekcjami, np. ku czci Juliusza Słowackiego.
Głośnym echem odbiła się w mieście wizyta Henryka Sienkiewicza w dniu 10 stycznia 1904 r. Owacyjnie witany, przy szczelnie wypełnionej sali teatru „Eos”, nasz znakomity noblista czytał własne utwory, a towarzyszyli mu: poeta i publicysta Ignacy Baliński, ekonomista Witold Lewicki i dziennikarz Henryk Radziszewski. Występ miał formę kwesty publicznej, gdyż dochód ze sprzedaży biletów przeznaczony został na fundusz pomocy dla ofiar powodzi w Królestwie. Podobną formę zbiórek pieniężnych na cele społeczne miały później często organizowane w sali teatru spektakle charytatywne oraz bale dobroczynne.
Największą sławę zyskał jednak teatr resursy w latach rewolucji 1905-1907. Tu właśnie zgromadzeni 5 listopada 1905 r. łowiczanie uchwalili słynną rezolucję, żądającą od władz rosyjskich zniesienia stanu wojennego, amnestii dla więźniów politycznych, zapewnienia swobód wolnościowych, autonomii dla Królestwa, a także unarodowienia i upaństwowienia szkół. W grudniu tego samego roku w sali „Eosu” przemawiał na wiecu dla mieszkańców wsi późniejszy poseł do Dumy, w wolnej zaś Polsce premier rządu i minister skarbu – Władysław Grabski. Nawoływał on do zrzucenia jarzma rusyfikacji i wprowadzenia jęz. polskiego do szkół i urzędów. Wiec przerwał, z powodu rozrzucenia z galerii teatru ulotek socjalistycznych, naczelnik powiatu Aleksander Budziłowicz, który do organizatorów zgromadzenia miał wypowiedzieć znamienne słowa: „Jak będzie Polska, to Grabski królem waszym, ale nie teraz”. W okresie międzywojennym scena „Eosu” służyła do amatorskich przedstawień i występów zawodowych grup teatralnych. W maju 1912 r. pojawiła się w sali teatru nowa forma rozrywki – seanse filmowe. Kinomatograf „Eos” działał do jesieni 1914 roku, a potem od 1917 do 1939 r. Dużą popularnością cieszyły się tu poza tym bale karnawałowe i noworoczne, organizowane przez różne miejscowe związki i stowarzyszenia społeczne, jak np. Ochotnicza Straż Ogniowa, Związek Inwalidów czy Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Do najbardziej wziętych należał kostiumowy bal akademicki, któremu patronowało Akademickie Koło Łowiczan. W sali dawnej resursy bawiono się do białego rana przy dźwiękach poloneza, walca i tanga oraz melodii tanecznych uchodzących wówczas za nowoczesne, takich jak: fokstrot, charleston czy quickstep. Dla uczestników balu przygotowywany był każdorazowo bufet z zakąskami.
Sala teatru „Eos” była dzierżawiona od właścicielki domu, którą od 1901 r. pozostawała Maria Schmidt z domu Reinicke, żona znanego łowickiego przedsiębiorcy, inż. Edmunda Schmidta. W czasie II wojny światowej budynek został zajęty przez Niemców na Dom Żołnierza (Soldatenheim). Po jej zakończeniu władze przeznaczyły część budynku na mieszkania prywatne, pozostałe zaś na siedzibę Powiatowego Domu Kultury. Uroczyste jego otwarcie, po gruntownie przeprowadzonym remoncie sali widowiskowej, nastąpiło 4 grudnia 1954 r. W programie inaugurującym działalność PDK znalazło się przemówienie przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi – Juliana Horodeckiego oraz występy powstałego wówczas Łowickiego Zespołu Pieśni i Tańca, prowadzonego pod kierunkiem Wincentego Kaźmierczaka. Sala dawnego kino-teatru „Eos” stała się na powrót miejscem występów zespołów muzyczno-tanecznych, spotkań łowiczan z pisarzami i aktorami, konferencji i zjazdów oraz zabaw.
W ramach Powiatowego, a po 1975 r. Miejskiego Domu Kultury działało wiele sekcji i klubów zainteresowań, zespołów ludowych, muzycznych, teatralnych i kabaretowych. W MDK organizowane były koncerty muzyki poważnej i rozrywkowej, spektakle teatralne, konkursy recytatorskie i muzyczne, odbywały się tu również miejskie akademie rocznicowe. Do szczególnie znaczących wydarzeń w dziejach łowickiego domu kultury należała sesja naukowa pt. „Łowicz w dziejach kultury polskiej”, zorganizowana w październiku 1986 r. przez Stację Naukową MOBN w Łowiczu z okazji 850-lecia pierwszej historycznej wzmianki o mieście. Podczas dwóch dni obrad naukowcy z całej Polski wygłosili 21 referatów poświęconych miejscu i roli Łowicza w dziejach naszego kraju. W trzy lata później, z okazji 35. rocznicy powstania Miejskiego Domu Kultury, zorganizowana została uroczysta akademia i koncert „Wesołego Autobusu”. Impreza była jednocześnie okazją do uczczenia 35. lat pracy artystycznej, zasłużonego dla upowszechniania folkloru łowickiego, Władysława Wojdy. Po zmianach ustrojowych w początkach lat 90-tych dom przy ul. Podrzecznej stał się siedzibą Łowickiego Ośrodka Kultury. Inauguracja jego działalności nastąpiła formalnie w marcu 1991 r. Decyzją władz samorządowych ŁOK przejął na siebie zadania organizowania zbiorowego życia kulturalnego w mieście, propagowania różnych form edukacji kulturalnej i prowadzenie działalności upowszechniającej sztukę. W sali widowiskowej odbywały się występy zespołów amatorskich i zawodowych, przedstawienia teatralne, konkursy recytatorskie, zabawy choinkowe i sylwestrowe. ŁOK był organizatorem bądź współorganizatorem cenionych wśród łowiczan imprez artystycznych, jak np. „Łowickie Dni Muzyki”, „Biennale Folkloru”, koncertów cyklicznych „Burmistrz miasta Łowicza zaprasza” oraz organowych w Kolegiacie łowickiej. We wrześniu 1992 r. w budynku otwarta została kawiarenka „Dziupla”.
Działalność kulturalną w pomieszczeniach przy ul. Podrzecznej przerwały władze samorządowe II kadencji, które jako nową siedzibę ŁOK wskazały w 1995 r. dawny Dom Ludowy przy ul. Pijarskiej 1, mieszczący kino „Bzura”. Przez 6 lat budynek przy Podrzecznej pozostawał niewykorzystany, ulegając stopniowej degradacji. Dopiero w 2001 r. radni Łowicza podjęli decyzję o jego generalnym remoncie. Trwał on przeszło 10 miesięcy. Otwarcie odrestaurowanej siedziby Łowickiego Ośrodka Kultury przy ul. Podrzecznej 20 nastąpiło 29 sierpnia 2002 r. i połączone zostało z sesją Rady Miejskiej w Łowiczu w sali widowiskowej. Zapoczątkowało ono nowy okres w przeszło 100. letnich dziejach dawnego domu Reinicków.
W listopadzie 2006 r. reaktywowano w tym miejscu kino „Fenix”, które od września 2012 r. wzbogaciło się w projektor cyfrowy również do projekcji w technice 3D). W ten sposób historia zatoczyła koło.
Marek Wojtylak – kustosz Archiwum Państwowego w Łowiczu
